Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej

Władzę rodzicielską można zdefiniować jako ogół praw i obowiązków rodziców wobec dziecka. Chodzi zatem o kompetencje rodziców tak w stosunku do dziecka, jak i jego majątku. W praktyce chodzi przede wszystkim o opiekę nad dzieckiem, reprezentowanie go oraz o zarządzanie jego majątkiem. Rodzice, wykonując te kompetencje powinni kierować się przede wszystkim dobrem dziecka. Większość rodziców posiada pełną władzę rodzicielską. Są jednak sytuacje, w których jednemu albo dwojgu z nich jest ona odebrana lub ograniczona. Pomijając orzeczenie kończące postępowanie w sprawie o rozwód, separację czy unieważnienie małżeństwa, istnieją zasadniczo dwie grupy sytuacji, w których może dojść do ograniczenia władzy rodzicielskiej, które zostaną opisane poniżej.

Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej – omówienie

Po pierwsze sąd może ograniczyć władzę rodzicielską, jeśli są spełnione trzy przesłanki (warunki):

• władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom,
• rodzice pozostają w rozłączeniu,
• za ograniczeniem władzy rodzicielskiej przemawia dobro dziecka

Pierwsza przesłanka nie nastręcza wielu wątpliwości, jednak druga wymaga szerszego omówienia. Warunek, aby rodzice pozostawali w rozłączeniu jest spełniony, gdy rodzice faktycznie żyją osobno (tzw. separacja faktyczna). Wskazana przesłanka nie dotyczy rodziców, którzy pozostawali w związku małżeńskim, a wobec których orzeczono rozwód, unieważnienie małżeństwa lub separację – ponieważ wtedy o władzy rodzicielskiej sąd orzeka w wyroku kończącym postępowanie w danej sprawie. Ewentualnie, jeśli sąd w wyroku rozwodowym (orzekającym separację lub unieważnienie małżeństwa) pozostawił władzę rodzicielską obojgu rodzicom, wtedy w odrębnym postępowaniu można ograniczyć władzę jednego z nich na podstawie omawianych przesłanek. 

Dobro dziecka przemawia za ograniczeniem władzy rodzicielskiej jednego z rodziców na przykład w przypadku, kiedy brak porozumienia między rodzicami co do sposobu wykonywania władzy negatywnie wpływa na dziecko – m.in. gdy rodzice stale się kłócą, co powoduje chaos w życiu dziecka. 

Ponadto, jak już wspomniałam we wstępie,  istnieje również inna droga do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje uprawnienie sądu do wydania jakiekolwiek koniecznego  rozstrzygnięcia, jeśli dobro dziecka jest zagrożone. Dotyczy to zatem również ograniczenia władzy rodzicielskiej. Zagrożenie dobra dziecka należy rozumieć zarówno jako zagrożenie jego zdrowia czy interesów rozumianych ogólnie  (np. podejmowanie niekorzystnych dla dziecka decyzji w zakresie jego rozwoju, takich jak ograniczanie dziecku dostępu do edukacji), ale również zagrożenie interesów majątkowych dziecka (przejawiające się na przykład w dokonywaniu oczywiście  niekorzystnych inwestycji majątkiem dziecka).

Pamiętaj, że:

• o ograniczeniu władzy rodzicielskiej może orzec tylko sąd,
• jeśli dobro dziecka jest zagrożone, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców